W niedzielę 11 czerwca 2023 roku, na polskim rynku energii elektrycznej po raz pierwszy pojawiły się ceny ujemne. To wydarzenie wywołało wiele pytań dotyczących wpływu tego zjawiska na rachunki za energię oraz ogólną stabilność rynku. Czy ceny ujemne oznaczają, że firmy energetyczne będą dopłacać do rachunków konsumentów? W tym artykule wyjaśnimy, czym są ujemne ceny energii, skąd się biorą i jaki mają wpływ na rynek oraz konsumentów.
Ujemne ceny energii - co to znaczy?
Ujemne ceny energii oznaczają, że wytwórcy energii są gotowi zapłacić, aby ktoś ją od nich kupił. W praktyce oznacza to, że w sytuacji nadmiaru produkcji i niskiego popytu, producenci wolą zapłacić za odbiór energii, niż ponosić koszty związane z ograniczaniem produkcji lub magazynowaniem energii. Ujemne ceny są związane z charakterystyką rynku energii elektrycznej, gdzie popyt i podaż muszą być zbilansowane w czasie rzeczywistym.
W Polsce ujemne ceny energii pojawiły się po raz pierwszy w historii na rynku dnia następnego, z dostawami między 11 a 16 w niedzielę 11 czerwca 2023 roku. Wartości ujemne wahały się od -1,27 do -5,24 euro za MWh. Pomimo tych ujemnych cen, średnia cena dla Polski na tym rynku dla całej doby wyniosła już 47 euro za MWh.
Czy ujemne ceny energii wpłyną na rachunki konsumentów?
Ujemne ceny energii na rynku hurtowym nie przekładają się bezpośrednio na rachunki za energię elektryczną dla konsumentów. Rachunki za energię wynikają z kontraktów długoterminowych i taryf ustalanych z wyprzedzeniem. Rynek hurtowy działa na zasadzie krótkoterminowych umów i aukcji, gdzie ceny mogą zmieniać się dynamicznie w zależności od popytu i podaży. Odbiorcy końcowi zazwyczaj korzystają z taryf ustalonych na dłuższy okres, co oznacza, że ujemne ceny na rynku hurtowym nie wpłyną bezpośrednio na ich rachunki.
Jednak pojawienie się ujemnych cen energii może mieć wpływ na przyszłe zmiany na rynku energii i sposoby, w jakie konsumenci korzystają z energii. W dłuższej perspektywie może to prowadzić do wprowadzenia nowych taryf, które pozwolą konsumentom korzystać z niższych cen w okresach nadprodukcji, a także zachęcić do większej autokonsumpcji.
Skąd wynikają ujemne ceny energii?
Ujemne ceny energii pojawiają się, gdy popyt na energię jest niższy niż podaż. Do tego zjawiska może dojść z kilku powodów:
Wysoka produkcja energii z OZE: W niedzielę 11 czerwca 2023, kiedy ceny były ujemne, polska fotowoltaika pracowała z mocą prawie 6,5 GW, a farmy wiatrowe z mocą 4 GW, przy ogólnym zapotrzebowaniu na poziomie 17 GW. Nadwyżka produkcji z OZE w połączeniu z niskim popytem (np. w weekendy) może prowadzić do ujemnych cen.
Import energii z rynków sąsiednich: W Polsce ujemne ceny energii były spowodowane importem energii z rynków sąsiednich, gdzie ceny były również ujemne. W niedzielę 11 czerwca ceny ujemne były obserwowane w Austrii, Niemczech i Szwecji.
Niska elastyczność systemu energetycznego: Niektóre elektrownie, zwłaszcza konwencjonalne, są mało elastyczne, co oznacza, że trudno im szybko dostosować produkcję do zmieniającego się popytu. W rezultacie wolą zapłacić za odbiór energii, niż ograniczać produkcję.
Wpływ ujemnych cen na fotowoltaikę i kogenerację
Ujemne ceny energii mają wpływ na rynek fotowoltaiki i kogeneracji. Choć dla większości konsumentów ujemne ceny energii nie mają bezpośredniego wpływu na rachunki, dla prosumentów korzystających z systemu net-billing mogą mieć znaczenie. W net-billingu, który obowiązuje od 1 kwietnia 2022 roku, nadwyżki energii są rozliczane według jej wartości rynkowej. W przypadku wystąpienia ujemnych cen, wartość energii oddawanej do sieci może być niższa, co wpłynie na ostateczny bilans prosumentów.
Przedsiębiorstwa kogeneracji również muszą uwzględnić ujemne ceny energii w rocznym sprawozdaniu CHP. Ustawa o promowaniu energii elektrycznej z wysokosprawnej kogeneracji zakłada, że jednostki kogeneracji nie mogą uzyskać wsparcia za energię wytworzoną w godzinach z ujemnymi cenami.
Częstotliwość występowania ujemnych cen energii
Choć ujemne ceny energii mogą wydawać się nietypowe, nie są one całkowicie rzadkim zjawiskiem na rynku energii. W krajach europejskich, takich jak Niemcy, ujemne ceny energii pojawiły się po raz pierwszy w 2007 roku. Od tego czasu ich występowanie jest zróżnicowane, ale zazwyczaj nie przekracza 4% czasu w ciągu roku. Przykładowo, w Niemczech w 2020 roku, gdzie pandemia COVID-19 spowodowała spadek popytu na energię, ujemne ceny energii wystąpiły przez 298 godzin w ciągu roku.
W Polsce zjawisko ujemnych cen energii jest nowością, ale jego pojawienie się może świadczyć o konieczności większej elastyczności systemu energetycznego oraz zwiększeniu możliwości magazynowania energii.
Jak ujemne ceny energii wpływają na rynek?
Pojawienie się ujemnych cen energii to sygnał, że rynek energii elektrycznej staje się bardziej elastyczny i zróżnicowany. Jest to pozytywne zjawisko, ponieważ oznacza, że rynek może lepiej dostosować się do zmieniających się warunków. Ujemne ceny energii mogą również skłonić firmy energetyczne do inwestowania w elastyczne systemy magazynowania energii oraz zachęcić konsumentów do większej autokonsumpcji.
Dla odbiorców indywidualnych pojawienie się ujemnych cen może w przyszłości prowadzić do nowych taryf dynamicznych, które pozwolą korzystać z niższych cen energii w określonych godzinach. To może oznaczać korzyści finansowe dla konsumentów, ale również większą świadomość i zaangażowanie w zarządzanie zużyciem energii.
Ujemne ceny energii w Polsce to nowość, która może mieć długoterminowy wpływ na rynek energetyczny i sposoby korzystania z energii. Choć nie wpłyną one bezpośrednio na rachunki większości konsumentów, mogą wpłynąć na prosumentów i przedsiębiorstwa kogeneracyjne. Dla rynku oznacza to konieczność większej elastyczności oraz inwestycji w magazynowanie energii.
Jeśli jesteś prosumentem lub planujesz zainwestować w fotowoltaikę, warto śledzić zmiany na rynku energii i zrozumieć, jak ujemne ceny mogą wpłynąć na Twoje rozliczenia. Skorzystaj z okazji, aby dowiedzieć się więcej o systemie net-billing oraz możliwości zwiększenia autokonsumpcji energii. Dzięki temu będziesz lepiej przygotowany na ewentualne zmiany i skorzystasz z korzyści, jakie oferuje rynek energii w Polsce.